Oświetlenie w miejscu pracy - wszystko, co istotne w jednym miejscu (cz. 2)
31 Październik 2023
Wydolność wzrokowa a wybór natężenia oświetlenia
Widzenie zapewnia nam więcej informacji niż wszystkie pozostałe zmysły razem wzięte. W rezultacie dąży się więc do tego aby warunki niezbędne do zapewnienia wydolności wzrokowej były jak najlepsze. Podczas gdy zmysł wzroku na wiele sposobów jest znakomity, to z drugiej strony jest bardzo zwodniczy. Chociaż możemy rozpoznać bardzo cienkie drukowane linie o grubości 5″ kątowych (grubość ołówka z odległości 300 m), to kiedy w sztucznie oświetlonym pomieszczeniu oraz przy świetle dziennym obserwujemy barwę ubrania stwierdzamy, że widziane barwy różnią się od siebie znacząco. W pierwszym przypadku wydolność wzrokowa zależy od ilości światła, podczas gdy w drugiej sytuacji – od jakości światła (charakterystyki widmowej źródeł światła), która ogranicza wydolność wzrokową.
Zdolność do wykonywania większości zadań zależy od wielu – zarówno wzrokowych jak i pozawzrokowych zmiennych, a czynniki, które wpływają na wydolność wzrokową to:
- indywidualne możliwości wzrokowe,
- widoczność zadania,
- czynniki psychologiczne i ogólnofizjologiczne (motywacja, inteligencja, ogólny stan zdrowia).
Jako minimalne kryterium odpowiedniego poziomu oświetlenia, przyjęto dostrzeganie rysów ludzkiej twarzy, czyli o poziomie natężenia oświetlenia wynoszącym około 20 lx, które dotyczy jednak pomieszczeń nie przeznaczonych do pracy. Natomiast natężenie oświetlenia na poziomej płaszczyźnie roboczej, które można zaakceptować w pomieszczeniach, w których ludzie przebywają przez długi okres czasu, niezależnie od tego, jakie jest wykonywane zadanie wzrokowe powinno wynosić nie mniej niż 200 lx.
Od kilkudziesięciu już lat Międzynarodowy Komitet Oświetleniowy (CIE), jak również normy oświetleniowe określają minimalne poziomy natężenia oświetlenia do oświetlania wnętrz. Ogólnie przyjmuje się, że system widzenia funkcjonuje sprawniej przy wyższych poziomach natężenia oświetlenia. Dlatego w celu zmniejszenia liczby popełnianych błędów i skrócenia czasu potrzebnego na wykonanie danej czynności wskazane jest przyjmowanie wyższych od podawanych w normie poziomów natężenia oświetlenia.
Sposoby ograniczania olśnienia
Olśnienie jest doznaniem wywołanym przez zbyt jaskrawe obszary znajdujące się w strefie widzenia. Źródłem olśnienia mogą być oświetlone powierzchnie, części opraw oświetleniowych i same źródła światła oraz powierzchnie szklane, głównie okna boczne i okna dachowe.
Do środków chroniących przed olśnieniem zalicza się m.in. stosowanie osłon w bocznych i dachowych oknach, a w przypadku opraw oświetleniowych znajdujących się w polu widzenia określa się minimalne wartości kąta ochrony. Wartość tego kąta zależy od luminancji lamp oraz ich usytuowania wobec poziomu wzroku.
Bardzo ważna jest więc odpowiednia aranżacja stanowisk pracy z uwzględnieniem położenia opraw oświetleniowych oraz okien. Ograniczenie odbić dekoncentrujących i olśnień odbiciowych można uzyskać również poprzez stosowanie matowych powierzchni oraz jasne kolory ścian i sufitów we wnętrzu.
Oświetlenie przestrzeni wnętrza
W obrębie wykonywania zadania wzrokowego, dobrze dobrane oświetlenie z określonego kierunku może pomagać w ukazaniu detali, ułatwiając wykonywanie pracy. Zaleca się jednak, aby oprócz oświetlenia miejsca pracy i jego otoczenia oświetlać odpowiednio całą przestrzeń pomieszczenia. Ma to na celu ukazanie obiektów i ich faktury oraz poprawiać wygląd osób przebywających w danej przestrzeni. Dla całego pomieszczenia oświetlenie nie powinno być zbyt kierunkowe, ponieważ wtedy powstają nadmiernie ostre cienie, jednak przy zanadto rozproszonym oświetleniu powstaje z kolei utrata efektu modelowania i powstanie monotonnego otoczenia świetlnego. Modelowanie powinno więc tworzyć stan równowagi pomiędzy oświetleniem rozproszonym a kierunkowym.
Już wkrótce trzecia i ostatnia zarazem część artykułu! Bądź na bieżąco :)